De verwoestende druifluis

In de tweede helft van de 19de eeuw verwoestte de druifluis bijna alle wijngaarden van Europa. Een ramp was het. Geen wijnstok bleef onberoerd. Wijnboeren en wijnhuizen gingen massaal failliet, hun klanten dorstig achterlatend. Wanhopig werd gezocht naar een manier om dit monster te temmen. Het duurde meer dan twintig jaar totdat een oplossing werd gevonden.

Druifluis - Phylloxera Vastatrix

De druifluis, oftewel Phylloxera Vastatrix is slechts 1 milimeter groot. Het is dan ook niet de grootte die het beestje zo gevaarlijk maakt, maar zijn vermogen om in zeer korte tijd enorme hoeveelheden nakomelingen te produceren, tot miljoenen in een seizoen, en dat van een enkele “moederluis”.

Het probleem met de druifluis begon in de tweede helft van de 19de eeuw. Vanaf 1863 kwamen er signalen uit de Rhône dat het niet zo goed ging met de wijngaarden. Wijnstokken stierven af, stuk na stuk, wijngaard voor wijngaard. Het probleem breidde zich als een olievlek uit over de Europese wijngaarden. Pas na jaren van onderzoek kwam men erachter dat het een klein druifluisje was dat die problemen veroorzaakte. Druifluis is misschien niet zo’n goede benoeming. Want hij zit niet op de druif, maar vooral op de wortelstok. Hij bijt kleine wondjes in de stok waardoor de wortelstok sap verliest en geen meer water en mineralen meer kan opnemen. Via de wondjes dringen schimmels en andere infectieziekten binnen en sterft de plant.

Uitroken, koeienurine en tabakspoeder

De druifluis bleek meegevoerd op Amerikaanse wijnstokken naar Engeland. Binnen enkele jaren had hij al grote delen van de Europse wijngaarden verwoest. Maar wat kon men tegen dit monstertje doen? Hoe het te verslaan? Wanhopige wijnboeren probeerden van alles. Sommigen probeerden hem uit te roken. Anderen rooiden hun wijnstokken en plantten nieuwe aan, die vervolgens ook stierven. Anderen kwamen zelfs op het idee om koeienurine over de planten te sprenkelen, of tabakspoeder te strooien. Er zijn zelfs verhalen bekend van wijnboeren die in zwavelzuur opgeloste botten over hun wijngaard strooiden. Maar niets hielp…

de druifluis epidemie

Enten op Amerikaanse stokken

Na meer dan twintig jaar en 2,5 miljoen hectare aan verwoestte wijngaarden kwam eindelijk de oplossing. Amerikaanse wijnstokken bleken resistent tegen het luisje. Overal in Europa begonnen wijnboeren met het enten van hun Europese druivenrassen op Amerikaanse wortelstokken. Veel handwerk, dat wel. Alleen al op Sicilië werden er 26 miljoen nieuwe stokken aangeplant. Het werd een race tegen de klok. Verschillende regio's als de Franse Gaillac en Cahors raakten achterop en verloren de concurrentiestrijd met regio's die hun wijngaarden sneller weer op orde hadden. Slechts enkele Europese regio's als de Portugese Colares (ligt op zand), het Griekse eiland Santorini (afgelegen) en het Spaanse eiland Tenerife (vulkanische wijngaarden) ontsprongen de nootlottige dans van de druifluis.

Nog steeds is de Phylloxera niet ongevaarlijk. Ze kan vrij snel muteren en het is niet helemaal denkbeeldig dat ze ooit weer zal toeslaan. Reden te meer om je glas niet te laten staan!