Cyprus, vergeten wijneiland

Hoewel op Cyprus al waarschijnlijk 6.000 jaar wijn wordt gemaakt, zijn de wijnen van het eiland bij ons heel onbekend. Dat heeft met de geschiedenis te maken. Pas sinds de eeuwwisseling zetten Cypriotische wijnmakers in op kwaliteit. Er zijn inmiddels circa 50 boutique wijnhuizen actief. Ze maken fraaie wijnen van onder meer hun inheemse druiven als Xynisteri en Promara. En natuurlijk de zeer complexe, intens zoete Commandaria; één van de oudste kwaliteitswijnen ter wereld.

De beste wijnen van Cyprus kopen

Cyprus kent ongeveer 9000 hectare aan wijngaarden. Ze liggen in het Griekse, zuidelijke deel van het eiland. Onder andere op de zuidelijke hellingen van de Troödosgebergte. De beste wijngaarden liggen op 600 tot 1500 meter boven zeeniveau, op plekken waar een (bescheiden) regenval is. Cyprus kent zes wijnregio’s: Pitsilia, Marathasa, Commandaria, Zuid-Troödos, Oost-Troödos en Noord- Troödos. In de bodem vind je voornamelijk leisteen.

De Cypriotische wijnmakers persen ruim 13 miljoen flessen wijn per jaar. Daarmee is de wijnbouw één van de pijlers onder de economie van het eiland. De wijn wordt geschonken in de vele toeristenhotels op Cyprus, het grootste deel wordt geëxporteerd en de wijnhuizen ontvangen bovendien duizenden bezoekers per jaar.

Er zijn rond de 50 wijnbedrijven actief op Cyprus, de meeste klein tot middelgroot. Ze richten zich op kwaliteit in plaats van kwantiteit en ze maken moderne wijnen. In onze regio zijn de wijnen van Cyprus nog altijd vrij onbekend, maar zeker het ontdekken waard.

Al zesduizend jaar wijn op Cyprus

Er wordt waarschijnlijk al circa zesduizend jaar wijn gemaakt op Cyprus. Cyprus was al in de oudheid een belangrijke wijnleverancier, vooral dankzij zijn strategische ligging in de Middellandse Zee. Het lag op de handelsroute tussen Griekenland en Egypte. In de Middeleeuwen was vooral de zoete wijn van Cyprus zeer geliefd. Ottomaanse overheersing was een intermezzo waarin de wijnbouw nagenoeg stil kwam te liggen maar in de negentiende eeuw pakten de wijnmakers de draad weer op.

Pre-phylloxera wijnstokken

In de negentiende eeuw verwoestte de druifluis Phylloxera bijna alle Europese wijngaarden. Ze werden weer aangeplant met Amerikaanse (resistente) wortels waarop de planten werden geënt. De druifluis-plaag ging aan Cyprus voor bij, dankzij strenge quarantaine regels. Die regels bestaan overigens nog steeds. Daardoor is Cyprus vrijwel de enige plek in Europa waar nog op ‘Europese druivenwortels’ wijn wordt gemaakt. Het gaf in de negentiende eeuw een korte impuls aan de Cypriotische wijnbouw, toen de wijnmakers op het vaste land het noodgedwongen lieten afweten.

Sherry uit Cyprus

Een tweede impuls kwam in de eerste helft van de twintigste eeuw. De wijnmakers op Cyprus maakten op grote schaal oxidatieve ‘Sherry’ die in Engeland gretig aftrek vonden. Er werden miljoenen flessen richting Londen verscheept en Cyprus werd de op twee na grootste wijnleverancier van Groot-Brittanië. In de loop van de tweede helft van de twintigste eeuw raakte de Cypriotische Sherry in het slop en het kreeg de genadeklap van de EU die de naam Sherry exclusief toebedeelde aan echte Sherry wijnen uit de Spaanse regio Jerez. Voor zover we weten worden ze momenteel helemaal niet meer gemaakt.

Cyprus zet in op kwaliteit

Cyprus zet sinds het eind van de vorige eeuw in op kwaliteit. Het werd toegestaan om internationale druivenrassen aan te planten en kleinere wijnproductie werd gestimuleerd. In plaats van druiventelers die hun druiven in de gloeiende hitte urenlang naar bottelarijen in de havensteden moeten vervoeren ontstonden er kleinere wijnhuizen tussen de wijngaarden, vaak familiebedrijven.

De toetreding tot de EU in 2014 gaf nog een impuls. Er werd in 2017 een systeem van appellaties ingevoerd, met tafelwijnen, landwijnen en wijnen met een beschermde herkomstaanduiding. Er kwamen subsidies voor het heraanplanten van slechte wijngaarden. Het areaal aan wijngaarden daalde, maar de kwaliteit nam sterk toe.

Cypriotische druiven

De meest aangeplante druiven op Cyprus zijn de Mavro voor rode wijnen en de Xynisteri voor witte. Mavro betekent ‘zwart’ in het Grieks. Mavro is geen familie van de Mavrodaphne, Mavrotragano of Mavroudi die in Griekenland worden verbouwd. Hij is goed voor bijna de helft van de Cypriotische wijn. Maar de Mavro is allesbehalve een kwaliteitsdruif. Het is een werkpaard dat een heel hoge opbrengst per hectare kan realiseren. Alleen in wijngaarden op grote hoogte en wanneer de wijnmaker flink snoeit, kan de Mavro een goede wijn geven. Andere belangrijke druiven van Cyprus zijn Carignan, Shiraz, Maratheftiko, Cabernet Sauvignon, Mataro, Lefkada, Promara, Chardonnay, Ofthalmo en Málaga. Hoewel internationale druivenrassen is toegestaan, hebben de strenge quarantaine regels (gelukkig) verhinderd dat het eiland is overspoeld met Chardonnay en Cabernet.

Commandaria

Een opvallende traditie in de Cypriotische wijncultuur is de Commandaria. Het is een zeer intense zoete dessertwijn die gemaakt wordt door de Mavro en Xynisteri druiven in te drogen na de oogst en dan pas te persen. De druiven mogen alleen uit wijngaarden bij veertien dorpjes aan de voet van het Troödosgebergte komen. Er mag tot maximaal 22,5% alcohol worden toegevoegd maar de meeste flesjes Commandaria hebben een percentage rond 15%. Commandaria moet ten minste twee jaar in eikenhouten vaten rijpen maar de meeste wijnmakers nemen nog veel langer de tijd. De meeste Commandaria is een blend van verschillende jaargangen. Een enkele keer van slechts één oogstjaar.

De naam Commandaria verwijst naar de Grote Commanderij. Een ridderorde uit Jeruzalem, die in de dertiende en viertiende eeuw de wijnbouw op het eiland verzorgen. De Commandaria wordt zo al tenminste 800 jaar op Cyprus gemaakt. Of althans zo genoemd want al in de Oudheid was zoete wijn uit Cyprus beroemd. De Commandaria geldt als een van de alleroudste kwaliteitswijnen ter wereld. Maar ze is heel schaars en zeer exclusief. Het valt niet mee een flesje te bemachtigen.